Hé lộ khả năng 'miễn ung thư' của trái tim

Ung thư có thể xuất hiện ở bất kỳ cơ quan nào trong cơ thể người, miễn là có sự phân chia tế bào. Tuy nhiên, vẫn có những khu vực mà ung thư khó “chạm tới” như trái tim.

Ung thư tim là bệnh hiếm gặp.

“Vùng đất” khó xâm phạm

Thống kê cho thấy, ung thư tim là cực kỳ hiếm gặp. Trung bình, cứ 10 nghìn người mới có khoảng 3 trường hợp mắc. Trong khi đó, cứ 20 phụ nữ thì một người mắc ung thư vú. Sự chênh lệch này khiến các nhà khoa học đặt ra câu hỏi, điều gì khiếm tim trở thành “vùng đất miễn nhiễm” với ung thư?

PGS Julie Phillippi, chuyên gia Phẫu thuật Tim mạch và Nghiên cứu Sinh học tại Đại học Pittsburgh (Mỹ), cho biết tế bào tim mang trong mình những đặc điểm sinh học đặc biệt, khiến chúng có khả năng kháng ung thư gần như hoàn hảo.

Phân chia tế bào là nền tảng của sự sống vì nó giúp cơ thể phát triển, chữa lành tổn thương và duy trì hoạt động bình thường. Mỗi loại tế bào có tốc độ phân chia riêng, phụ thuộc vào chức năng và độ tuổi của cơ thể. Ví dụ, các tế bào phôi thai có thể phân chia 4 lần chỉ trong vòng 3 ngày. Tế bào da, móng và tóc liên tục được tái tạo trong suốt cuộc đời, trong khi các tế bào xương cần đến 10 năm để tạo ra một bộ xương mới hoàn toàn.

Quá trình phân chia này được kiểm soát nghiêm ngặt nhờ một loạt các cơ chế phân tử. Trước khi tế bào tách làm hai, ADN của nó phải được nhân đôi chính xác để đảm bảo mỗi tế bào con nhận được bản sao hoàn chỉnh. Tuy nhiên, nếu ADN bị tổn thương bởi các tác nhân như tia UV, hóa chất độc hại hoặc bức xạ, đột biến có thể xảy ra. Đó là kẽ hở khiến ung thư xuất hiện.

Một số đột biến cũng xảy ra một cách ngẫu nhiên. Khi đột biến làm ảnh hưởng đến các gen kiểm soát chu kỳ phân bào, tế bào sẽ bắt đầu phân chia một cách hỗn loạn và mở đường cho ung thư phát triển.

Mặc dù là cơ quan đầu tiên hình thành và hoạt động từ giai đoạn phôi thai, tế bào tim ở người trưởng thành lại gần như không còn phân chia sau khi sinh. Đặc biệt, sau tuổi 20, tốc độ phân chia của tế bào tim giảm mạnh. Một nghiên cứu cho thấy, chưa đến 50% tế bào tim được thay mới trong suốt cuộc đời, đồng nghĩa là phần lớn tế bào tim đã ở bên cạnh chúng ta từ khi chào đời đến lúc lìa đời.

Chính đặc điểm ít phân chia này khiến tế bào tim trở nên “miễn nhiễm” với ung thư. Tần suất phân chia càng thấp, nguy cơ xảy ra lỗi trong quá trình sao chép ADN càng giảm. Đây là một lớp phòng vệ sinh học vô cùng hiệu quả.

Ngoài ra, trái tim còn được che chắn kỹ lưỡng trong lồng ngực nên rất ít tiếp xúc với các tác nhân gây ung thư từ môi trường như tia cực tím, là tác nhân chính gây ung thư da, hay khói bụi, chất độc hại từ không khí mà phổi phải hứng chịu.

Nhiều tổn thương tim là vĩnh viễn.

Con dao hai lưỡi

Sự “lười” phân chia của tế bào tim dù giúp cơ quan này tránh xa ung thư, nhưng lại khiến tim gặp bất lợi khi bị tổn thương. Sau một cơn đau tim, tim không thể phục hồi hoàn toàn như gan hay da. Khả năng sửa chữa của tim kém hơn nhiều so với các mô khác, khiến nhiều bệnh nhân tim mãn tính phải sống chung với tình trạng tổn thương vĩnh viễn.

Dù hiếm, ung thư tim vẫn có thể xuất hiện nhưng thường không bắt nguồn từ chính tế bào tim. Trong phần lớn các trường hợp, khối u ở tim là kết quả của quá trình di căn, tức là tế bào ung thư từ nơi khác như phổi, vú, da… lan đến tim qua máu hoặc hệ bạch huyết. Khi đó, tim trở thành “địa điểm” tiếp theo bị xâm chiếm.

Đáng lo ngại là những khối u di căn đến tim thường phát triển nhanh và gây tổn hại nghiêm trọng. Một nghiên cứu phân tích hơn 100 nghìn trường hợp ung thư tim tại Mỹ cho thấy bệnh nhân được điều trị bằng phẫu thuật và hóa trị sống lâu hơn so với những người không phẫu thuật. Tuy nhiên tiên lượng nói chung vẫn không mấy khả quan.

Sự hiếm gặp của ung thư tim không chỉ là hiện tượng y học thú vị, mà còn hé lộ nhiều cơ hội nghiên cứu quan trọng. Việc hiểu rõ lý do vì sao tế bào tim không phân chia hoặc chỉ phân chia rất ít có thể giúp giới khoa học phát triển những liệu pháp mới, hỗ trợ tim phục hồi sau tổn thương.

Các nhà nghiên cứu đang thử nghiệm những công nghệ sinh học tiên tiến như tái lập trình tế bào máu thành tế bào tim, nhằm mô phỏng bệnh lý và tìm cách tái tạo mô tim. Một số nghiên cứu còn phát hiện rằng ở tim bị suy, số lượng tế bào phân chia cao hơn tim khỏe mạnh.

Điều này cho thấy cơ thể có cơ chế phản ứng tự nhiên để cứu chữa, dù chưa đủ mạnh. Nếu khoa học có thể can thiệp để hỗ trợ hoặc kích hoạt cơ chế này hiệu quả hơn, điều đó có thể mở ra con đường mới trong điều trị bệnh tim và thậm chí cả ung thư.

Theo PGS Julie Phillippi, hiểu vì sao ung thư xảy ra là điều tối quan trọng trong y học hiện đại, nhưng bên cạnh đó, cần đặt câu hỏi rằng “Tại sao có những nơi ung thư không xảy ra?”. Trái tim là ví dụ sống động nhất cho điều này. Và câu trả lời cho cả hai hướng nghiên cứu, bao gồm phòng ngừa lẫn điều trị, có thể cùng nằm ở cấp độ sâu nhất: Cốt lõi sinh học của tế bào người.

(Nguồn: giaoducthoidai.vn)

Link gốc: https://giaoducthoidai.vn/he-lo-kha-nang-mien-ung-thu-cua-trai-tim-post744204.html